مدت زمان نیاز مطالعه مقاله ۱۲ دقیقه
فایل PDF مقاله در انتهای صفحه
تشخیص هیجان اندیشه
از حیث ملاحظات تشخیصی، برآیند نخستین کوششهای ویژه روان سنجی بر پایه مبانی نظری هیجان اندیشه، شامل دوازده خصیصه است که در چهار قلمرو تشخیص جای می گیرند:
سرسختی شناختی
شامل چهار ویژگی است:
۱) تجربه کنجکاوانه به اين معناست كه کنجکاویهای فرد دردسرآفرین و خطرناک است؛ ولی دست بردار نیست. با بروز هر مسأله پيچيده‌اي كنجكاوي‌اش بيشتر مي‌شود و آن چنان به مسأله‌ای که با آن روبروست، مشغول مي شود كه باید از آن سر درآورد. این کنجکاوی، وی را به سوی تجربه سوق می دهد و همواره برای تجربه دانشش ناآرام است؛ حتی اگر بعضی چیزها، تجربه کردنی نباشد؛ ولی باید از آن سردرآورد.
۲) پیگیری هر مسأله مبهمی، کنجکاوی‌اش را تحریک می‌کند و وقتی با مسأله‌ای روبرو می‌شوم، همه وجودش را به خود مشغول می‌کند و تا حقیقت چیزی برایش روشن و کشف نشود ، دست بردار نیست.
۳) بدن لرزی فرد در هنگام رویارویی با یک مسأله و به فکر فرورفتن، به شدّت دچار لرزش بدن می‌شود
۴) تشنگی و گرسنگی احساس تشنگی و گرسنگی شدید پس از یک فعّالیّت ذهنی و به فکر فرو رفتن
بنابر این «سرسختی شناختی» بدین معناست: «برانگیختگی كنجكاوي فرد با هر مسأله مبهمي در قلمرو فعّالیّتهای مورد علاقه همراه با ناآرامی و مشغوليّت فراگیر و سرسختانه که وی را به سوی کشف حقیقت از طریق تجربه سوق می دهد. این حالات همراه با بدن لرزی و تشنگی و گرسنگی است.»
جنب و جوش هیجانی
به سه خصیصه دلالت دارد:
۱) ورزش معناي لذّت از جنب و جوش و فعّالیتهای بدنی و ورزشیِ متنوّع و تحرّك كه همراه با یادگیری دقیق فعّالیتهای بدنی و برخورداري از مهارتهای بالا در انجام اين فعّالیتهاست و موجب انجام راحت حرکات ورزشی مي‌شود.
۲) فعّالیّت فعّالیّت و تلاش و پرکاری همیشگی که هرگز از آن دست نمی‌کشد
۳) هیجان لذّت و خوشحالی در ماجراجویی و هیجان همراه با واکنشهای هیجانی به سادگی
از این رو، جنب جوش هیجانی بدین معناسـت: «لذّت از ماجراجویی، هیجان و فعّالیتهای بدنی همراه با یادگیری دقیق آنها که موجب برخورداري از مهارتهای بالای حرکتی می شود و تحرّك آشکار، واکنش هيجانی راحت و پرکاری همیشگی را هموار می کند.»
نیروی روانی
به چهار ویژگی اشاره می کند:
۱) توانش احساس نیرومندی شدید در فعّالیّتهای مورد علاقه همراه با اندیشه‌های هیجان انگیز، وسعت سرگرمیها و بدون درماندگی برای حلّ مسائل در آن زمینه ها
۲) تکاپو فشار درونی و دائمی برای انجام فعّالیّت و جنب و جوش و بیقراری که همراه با گردش اندیشه است
۳) تجدّد جذّابیت هر چیز و کار بزرگ و نو در زندگی که فرد را به سوی تجربه دانسته ها سوق می دهد
۴) شوخ طبعی
پس نیروی روانی بدین معناست: «احساس نیرومندی شدید در حلّ مسأله مورد علاقه، بدون درماندگی و بدون احساس گذشت زمان همراه با اندیشه‌های هیجان انگیز که فرد را به سوی انجام برای کار بزرگِ نو سوق می دهد.»
بیتابی به معنای بیقراری، دلمشغولی، شکّ و تردید، احساس دلشورگی، دلنگرانی، بيمناكی، فرسودگی، تنهایی، ناامیدی در هنگام گردش اندیشه و رویارویی با مسأله است.
۱. فهرست جامع تشخیصی کودک
این ابزار تشخیصی، نتیجه پژوهش‌های گسترده واحد روانشناسی کودک و واحد روانسنجی مؤسسه تعاملی هیجان اندیشه است. این ابزار از تحلیل و بررسی بالینی چند هزار کودک زیر ۱۱ سال در ایران بهره می‌برد و بر اساس پژوهش‌های کیفی و آماری، تحلیل و هنجاریابی شده است. این فهرست تشخصی جهت تشخیص جامع ابعاد مختلف شناختی کودک در اختیار شما قرار دارد.
در این فرایند، ابتدا اطلاعات از والد کودک (ترجیحاً مادر) جمع‌آوری می‌شود. سپس نیم‌رخ رشدی کودک و در نهایت فهرستی شامل ۱۵۹ سؤال توسط یکی از والدین کودک تکمیل می‌شود که به تحلیل و تفسیر تخصصی برای متخصص روانشناسی کودک ارسال می‌شود. این فهرست به منظر شخصیت، استعداد و هوش کودک را به صورت جامع ارزیابی می‌کند.
۲. فهرست جامع تشخیص بهداشت روان
این ابزار تشخیصی، حاصل پژوهش‌های گسترده واحد روانسنجی مؤسّسه تعاملی هیجان اندیشه است، که از تحلیل و بررسی بالینی چند هزار آزمون تشخیصی در ایران و بر اساس پژوهش‌های کیفی و آماری، تحلیل و هنجاریابی شده است.
«تشخیص تعاملی» به تأکید بر برّرسی یکپارچه نظام روانی اشاره دارد. تشخیص هر پدیدهٔ روانشناختی منحصراً در برّرسی تعاملی صورت می‌بندد و جز آن، برایندی پندارگونه و توهّم آمیز در بر خواهد داشت. این چشم انداز روانشناس را از لغزش در پرتگاه‌های عنصرگرایی و «تکّه برداری» مصون می‌دارد. از این رو تشخیص تعاملی مبتنی بر روانشناسی تعاملی است و از مکتب روانشناسی تعاملی بر می‌خیزد. این فهرست ۱۰۴ سؤالی در مقیاس لیکرت است.
۳. فهرست جامع تشخیصی نوجوان
بهداشت روان یک نوجوان از ملاحظات شخصیتی وی تبعیت می‌کند. در این مقاله بر پایه توسعه جدیدی از یک بررسی پژوهشی گسترده، سه الگوی بزرگ شخصیت در قبال بهداشت روان نوجوان ارایه می شود.
این سه الگوی بزرگ شخصیت کم و بیش از ابتدای دوره بلوغ بروز می یابد و بسته به ویژگیهای هر یک، به پدیدآیی هویت فردی نوجوان و شکل‌گیری آن کمک می کند.
اهمیت این الگو پردازی پیوند تنگاتنگ آن با پدیده بهداشت روان نوجوانان است.
الف) ساختار شخصیّتی پیماندار
این بافت شخصیّتی مرکّب از چهار خصیصه «تعهّد»، «سازش»، «استقلال» و «ظرفیّت تحلیلی» است.
ب) ساختار شخصیّتی پایدار
این بافت شخصیتی مرکّب از دوخصیصهٔ «سنجیدگی» و «فراگستری» است.
ج) ساختار شخصیّتی پویا
این بافت شخصیّتی مشتمل بر سه خصیصه است: «اندیشه گردی فرایندی»، «کنجکاوی تحلیلی» و «نیرومندی»
۴. فهرست جامع استعدادیابی
به طور کلی برای هر فردی پنج «توانایی بنیادین» وجود دارد: سه نوع هوش «تحلیلی»، «تجربی» و «تحصیلی» و دو ورزیدگی «نوسودمندی» و «وظیفه مندی» که در تعامل با هم ظرفیتهای اساسی آدمی را پی می‌ریزند.
در حقیقت، «ماهیّت تعاملی استعداد» بدین معناست که تعامل «قلمرو» با «زمینه»، بستگی به خصایص شخصیّتی، انگیزشی، نگرشی و سایر ابعاد نظام روانی فرد دارد.
بر اساس تأکید «مکتب تعاملی»، استعداد مانند هر پدیده روانی برایند یک نظام تعاملیِ هماهنگ مرکّب از توانش (هوش و غیره)، کنش، شخصیّت، نگرش و انگیزش است. پنج حیطه مزبور در یک پویایی تعاملیِ هماهنگ منجرّ به پدیدآیی، شکل گیری و بروز رفتاری استعداد می‌شوند. «زمینه» فقط بستر این بروز را تشکیل می‌دهد. در این گفتار صرفاً به دو تعامل هوش و کنش در پدیدآیی استعداد توجّه گردید. که در تشخیص استعداد بررسی می‌گردد.
همچنین باید توجّه داشت ویژگیهای محیطی از جمله خصایص فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی از طریق نظام پنج حیطه‌ای فوق بر بروز و ظهور استعداد تأثیرگذار است.
۵. فهرست جامع تشخیصی فردی
مفهوم تعاملی شخصیت بر اساس بررسی‌های بالینی و تشخیصی، در سه حیطه‌ی پویایی تحلیلی، یکپارچگی شناختی، و وظیفه مندی تبیین می‌شود. خصیصه‌های تعاملی شخصیت در حیطه‌های مختلف از جمله تعهد، ظرفیت تحلیلی، بیتابی روانی، نیرومندی، سازش، استقلال، سنجیدگی، اندیشه گردی فرایندی، فراگستری، و کنجکاوی تحلیلی توضیح داده می‌شوند. اهمیت آزمون تعاملی شخصیت و نتایج حاصل از آن در پژوهش‌های مختلف بررسی می‌شود. همچنین، ضریب پایایی آزمون تعاملی شخصیت و هنجاریابی آن در جامعه ایرانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۶. فهرست جامع تشخیصی رضایت زناشویی
مؤلفه های رضایت از زندگی در یکی از دو قلمرو بزرگ «تعالی فردی» و «ارجمندی» جای می گیرند.
الف) قلمرو تعالی فردی
این قلمرو شامل شش مؤلّفه «استواری»، «تعالی»، «پشتیبانی»، «فردیّت»، «تأثیر» و «معناگرایی» است.
ب) قلمرو ارجمندی
این قلمرو در برگیرنده چهار مؤلّفه «درست زیستی»، «بالندگی»، «وجاهت» و «خودکامیابی» است
در ابزار جامع تشخیص رضایت زناشویی مؤلفه‌های فوق در اقلیم خانواده ایرانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۷. فهرست جامع تشخیصی آمادگی ازدواج
آمادگی فردی از دامنه‌های هوشی و شخصیتی تشکیل شده است. جنبه‌های شخصیتی آمادگی فردی بر اساس مفهوم بنیادین خود شکل می‌گیرد. بنابراین، "خود" در حوزه خلاقیت جایگاه اساسی دارد و ارتباطی با مفاهیمی همچون خودپدیدآورندگی، خودتعیین‌کنندگی، خودباوری، خودمختاری، خودبسندگی، خودپایایی، خودپنداری، خودارجدهی، خودیابی، خودسازماندهی روانی، استقلال‌حیطه‌ای، بی‌همتایی، جهتگیری درونی، خودتنظیمی، خودارزشیابی و درونگرایی دارد.
این ویژگی‌ها را می‌توان در چهار حوزه اصلی یعنی "تفرد"، "شخصیت متمرکز درونی"، "تصمیم‌گیری" و "خودشکوفایی" مشاهده کرد.
جهت احراز آمادگی فردی برای ازدواج مؤلفه‌های فوق مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۸. فهرست جامع تشخیصی رضایت شغلی
این ابزار بر اساس مفهوم «آمادگی افزایی اعتباری» در رضایت شغلی پی ریزی شده است. «آمادگی افزایی اعتباری» بر وجود مؤلّفه‌هایی تأکید دارد که در سه دسته جای می‌گیرند:
الف) آمادگی حرفه ای(استعداد و انگیزه)
ب) حرفه اندوزی(تجربه، ارزش تحقیق و آگاهی)
ج) اعتبار محیطی(تأمین، جایگاه شغلی و اداری و اجتماعی).
«فهرست انتظار شغلی» دارای پنج عامل «جذّابیّت فضا»، «تجربه اندوزی»، «تأمین»، «معنویّت» و «پژوهش» است.
جذّابیّت فضا به رسیدگی به گرفتاری کارمند، ارزشگزاری به فعالیت، امکان تخصّص در کار، عدالت شغلی، شرایط تشویق آمیز، مدیریت صحیح و آرامش روانی در فضای سازمانی اشاره دارد.
تجربه اندوزی به معنای امکان تجربه در کار همراه با پویایی شغلی و تنوع محیطی است.
تأمین دال بر فراهم آوری امکان مادی و مالی و نیز امنیت شغلی است.
معنویّت یعنی ارضای نیازهای معنوی امکان پیشرفت در کار و ثبات محیط شغلی.
پژوهش به معنای تناسب کار با تحصیل و ارزشگذاری برای مطالعه و تحقیق است.